Προσωποκεντρικη Ψυχοθεραπεια: Ο κοσμος της Ενσυναισθησης
Σύμφωνα με τον Αμερικάνο ψυχολόγο Carl Rogers (1902-1987), που είναι ο «πατέρας» της προσωποκεντρικής (person centred) συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας, η αποτελεσματικότητα μιας θεραπείας δεν βασίζεται σε μια συγκεκριμένη μέθοδο ή τεχνική που ακολουθείται αλλά στην ιδιαίτερη σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ του θεραπευτή και του πελάτη. Υποστήριξε πως η θεραπευτική διαδικασία στηρίζετε στη δημιουργία συνθηκών εμπιστοσύνης και αποδοχής μέσα σε ένα προστατευμένο και ασφαλές πλαίσιο, μέσα στο οποίο ο πελάτης θα νιώσει έτοιμος να ακολουθήσει την φυσική του τάση για ανάπτυξη του εαυτού του.
Στην ψυχοθεραπευτική αυτή «μέθοδο», στο επίκεντρο βρίσκεται ο πελάτης σαν πρόσωπο, με τα συναισθήματα, τις σκέψεις του, την αντίληψη που έχει για τον κόσμο και όχι το «πρόβλημα». Βασικές πεποιθήσεις της προσωποκεντρικής ψυχοθεραπείας είναι η θετική φύση του ανθρώπου και η ικανότητά του να αυτοϊαθεί, καθώς ο ίδιος γνωρίζει καλύτερα από οποιονδήποτε τι είναι πιο εποικοδομητικό για εκείνον. Επιπλέον είναι ότι οι άνθρωποι είναι ουσιαστικά αξιόπιστοι, έχουν μια απέραντη ικανότητα κατανόησης του εαυτούς τους και επίλυσης των προβλημάτων.
Γι’ αυτόν τον λόγο το ενδιαφέρον της εστιάζεται περισσότερο στην ενεργοποίηση των προσωπικών δυνατοτήτων ανάπτυξης και λιγότερο στους τρόπους αντιμετώπισης και επίλυσης των δυσκολιών. Καθώς επιθυμητό θεραπευτικό αποτέλεσμα θεωρείται η ενίσχυση της αυτογνωσίας του πελάτη και η ενίσχυση/εμπλουτισμός των δεξιοτήτων αντιμετώπισης καθημερινών στρεσογόνων περιστατικών και καταστάσεων.
Ο ψυχοθεραπευτικός χώρος και χρόνος ανήκει στον πελάτη και ο ίδιος επιλέγει αυτά που θέλει να συζητήσει. Κατά τη θεραπευτική διαδικασία ο πελάτης μπορεί να βιώσει τις πολλές, συχνά κρυμμένες, άγνωστες ή αντιφατικές πλευρές του εαυτού του. Γνωρίζει και κατανοεί καλύτερα τον εαυτό του, τις συμπεριφορές και τα κίνητρα του, επικεντρωμένος στο «εδώ και τώρα» της κάθε στιγμής.
Ο ψυχοθεραπευτής τον συνοδεύει σ’ αυτή τη διαδικασία διερεύνησης του εαυτού του και αναζήτησης των δικών του λύσεων έχοντας μία στάση ζεστή, ειλικρινή, απόλυτης αποδοχής, αυθεντική, τόσο απέναντι στις λεκτικές όσο και στις μη λεκτικές εκφράσεις και εκδηλώσεις του πελάτη. Ο θεραπευτής συνοδεύει τον πελάτη στο θεραπευτικό του ταξίδι προσπαθώντας να βιώσει με ενσυναίσθηση, αποδοχή, σεβασμό και αυθεντικότητα τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τους προβληματισμούς του, να «μπει στα παπούτσια του» και «να δει με τα δικά του μάτια».
Η στάση αυτή του προσωποκεντρικού ψυχοθεραπευτή επιτρέπει στον πελάτη να αντιληφθεί και να ακολουθήσει την δική του τάση αυτοπραγμάτωσης (self actualizing tendency: η κατά τον C. Rogers, εγγενής τάση κάθε ανθρώπου να ωριμάσει εσωτερικά και να αναπτυχθεί δημιουργικά).
Η προσωποκεντρική συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία ενδείκνυται τόσο για ατομική ή ομαδική θεραπευτική δουλειά όσο και για θεραπευτική δουλειά με ζευγάρια ή οικογένειες.
Πάνω στις ίδιες αρχές στηρίζεται και η προσωποκεντρική παιγνιοθεραπεία (person centred play therapy) στη δουλειά με παιδιά και εφήβους.”
Βασικές υποθέσεις της προσωποκεντρικής είναι:
Η αυτοπραγμάτωση, η τάση προς την εκπλήρωση των δυνατοτήτων, είναι η εγγενής τάση κάθε ανθρώπου να ωριμάσει εσωτερικά και να αναπτυχθεί δημιουργικά.
Αυτοεμπειρία ονομάζεται η επίγνωση του εαυτού. Η δυνατότητα να αναγνωρίζουμε ποια επιλογή είναι πιο εποικοδομητική για την προσωπική μας ανάπτυξη.
Σύμφωνα με την προσωποκεντρική θεραπεία η εμφάνιση διαταραχών, που καθιστούν δυσλειτουργική την καθημερινότητά μας, προκύπτουν από την σύγκρουση των προσωπικών μας αναγκών και θέλω (εγωιστικός εαυτός) με αυτών που ορίζουν οι κοινωνικές νόρμες (κοινωνικός εαυτός). Η ανάγκη μας να είμαστε αποδεκτοί από τους σημαντικούς –για εμάς- άλλους μας οδηγεί σε αποσύνδεση με τον πραγματικό εαυτό μας και τις ικανότητες αυτοεμπειρίας και αυτοπραγμάτωσης, οι οποίες λειτουργούν ως ασπίδα των ψυχικών διαταραχών.
Στην αρχή της ζωής, το άτομο είναι απολύτως αυθεντικό, ικανό να μετατρέψει όλες τις εμπειρίες του σε επίγνωση χωρίς διαστρέβλωση και άρνηση. Αργότερα δέχεται επικρίσεις, απόρριψη ή άλλες απειλές και έτσι αποκτά άγχος λόγο της συνεχούς ανάγκης για θετική εκτίμηση από τους σημαντικούς άλλους. Ο σχηματισμός της αυτοαντίληψης του ατόμου εξαρτάται από αυτές τις αρνητικές εμπειρίες, οι προϋποθέσεις αξίας εσωτερικεύονται και το άτομο αναζητά προστασία από περαιτέρω αρνητικές εμπειρίες. Η εξαρτώμενη αυτοαντίληψη μπορεί να ενισχυθεί τόσο πολύ, ώστε το άτομο να αποξενωθεί εντελώς από τον πραγματικό εαυτό. Η διχοτόμηση ανάμεσα στην αυτοαντίληψη και στην εμπειρία οδηγεί σε εσωτερική ένταση και αναστάτωση. Και σε περιπτώσεις όπυ το υποστηρικτικό περιβάλλον είναι ελλειματικό, οδηγεί σε διαταραχή.
Οι γενικοί στόχοι της Προσωποκεντρικής θεραπείας είναι το άτομο να αποκτήσει αυτοπεποίθηση, να αναπτύξει μια εσωτερική πηγή αξιολόγησης, και να συνεχίσει το ταξίδι για προσωπική ανάπτυξη.