Σχολικος Εκφοβισμος

Τί είναι ο σχολικός εκφοβισμός;

Ο σχολικός εκφοβισμού χαρακτηρίζεται από την επαναλαμβανόμενη, απρόκλητη παρενόχληση, κάποιου παιδιού το οποίο δυσκολεύεται να υπερασπιστεί τον εαυτό του.

Στην πραγματικότητα, το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού δύσκολα μπορεί να οριστεί αφού εκδηλώνεται με διάφορες μορφές. Οι εκδηλώσεις αυτές μπορούν να πάρουν τη μορφή της Ψυχολογικής Βίας και εκφράζονται με διάφορα πειράγματα, παρατσούκλια, κοροϊδία, διάδοση φημών, εξύβριση, ταπείνωση, εξευτελισμός, ρατσιστικά σχόλια, απειλών ή και τρομοκρατίας. Η Ψυχολογική βία περιλαμβάνει επίσης και τον εσκεμμένο αποκλεισμό μαθητών από διάφορες κοινωνικές και σχολικές δραστηριότητες. Μια άλλη μορφή σχολικού είναι η Σεξουαλική Παρενόχληση που χαρακτηρίζεται από σεξουαλικά ταπεινωτικά σχόλια, ανεπιθύμητα αγγίγματα, εξαναγκασμός του θύματος να παρακολουθεί ή να συμμετέχει ενεργά σε σεξουαλικές πράξεις και βιασμός. Όλα αυτά, το παιδί που εκφοβίζεται μπορεί μερικές φορές να εξαναγκαστεί να τα υποστεί ή και να πράξει μπροστά σε άλλους. Η Σωματική βία στον σχολικό εκφοβισμό εκδηλώνεται με χτυπήματα, σπρωξίματα, κλοτσιές, τσιμπιές και στριμώγματα. Ο σχολικός εκφοβισμός μπορεί να εκφραστεί και μέσα από την Οικονομική Εκμετάλλευση των παιδιών που εκφοβίζονται με αποτέλεσμα την κλοπή ή φθορά στα προσωπικά αντικείμενα τους.

Τα τελευταία χρόνια στη βιβλιογραφία του bullying προστέθηκε και άλλη μια κατηγορία, αυτή του Ηλεκτρονικού ή Διαδικτυακού Εκφοβισμού (cyber bullying). Ο όρος Cyber bullying, αποδόθηκε πρώτα από τον Bill Belsey και χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει τις διάφορες μορφές ψυχολογικής κακοποίησης οι οποίες συνδέονται με το συμβατικό εκβιασμό, μέσω του διαδικτύου ή παρεμφερή τεχνολογία, με σκοπό τη σκόπιμη ζημιά ενός ατόμου ή μιας ομάδας. Ο διαδικτυακός εκφοβισμός μπορεί να περιλαμβάνει τις ακόλουθες πράξεις:

Διακωμώδηση – εξευτελισμό ενός προσώπου μέσω Internet.
Συνεχή αποστολή μηνυμάτων άσεμνου περιεχομένου μέσω Internet.
Αποστολή προσβλητικών και άσεμνου περιεχομένου μέσω των διάφορων διαδικτυακών εφαρμογών.
Άσεμνο περιεχόμενο κατά τη διάρκεια συνομιλιών
Εξευτελισμό παιδιού ή εφήβου, με τη δημιουργία ενός προφίλ ή μπλογκ το οποίο περιλαμβάνει σκόπιμα λανθασμένο και εξευτελιστικό περιεχόμενο.
Αποστολή απειλών
Δημοσιοποίηση προσωπικών βίντεο ή φωτογραφιών χωρίς τη συγκατάθεση του ατόμου.
Αυτό που διαχωρίζει τον σχολικό εκφοβισμό από το απλό πείραγμα, είναι η ένταση, η διάρκεια και η επανάληψη μιας κατάστασης και κυρίως η ανισορροπία δύναμης μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών. Με αλλά λόγια, στον σχολικό εκφοβισμό το παιδί «θύτης», δηλαδή το παιδί που εκφοβίζει, υπερέχει σωματικά από το παιδί που εκφοβίζεται δηλαδή το παιδί «θύμα» ή αλλιώς το παιδί «στόχο» (target). Αντιθέτως, όταν για παράδειγμα δυο παιδιά της ιδίας ισχύος έχουν «πιαστεί στα χέρια», αυτό το περιστατικό δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως σχολικός εκφοβισμός. Επίσης, ο μαθητής που εκφοβίζεται μπορεί να είναι συχνά μικρότερης ηλικίας και δεν έχει προκαλέσει τον μαθητή-θύτη,

Επιπτώσεις

Οι επιπτώσεις του σχολικού εκφοβισμού είναι ποικίλες, σοβαρές και μακροχρόνιες και αφορούν στα παιδιά που θυματοποιούνται, αλλά και τα παιδιά θύτες καθώς επίσης και τα παιδιά παρατηρητές. Η τελευταία κατηγορία αναφέρεται στους μαθητές οι οποίοι παραμένουν αμέτοχοι χωρίς να υποστηρίζουν ή να προστατεύουν μία από τις δύο πλευρές. Συνήθως αισθάνονται άβολα και αναποφάσιστοι σχετικά με το ποιος είναι ο υπεύθυνος ή αν το θύμα άξιζε της συγκεκριμένης αντιμετώπισης ή όχι.

Ενώ οι παρακάτω επιπτώσεις ενδέχεται να προκαλούνται και από άλλους παράγοντες, οι έρευνες γύρω από το θέμα, δείχνουν τις επιπτώσεις αυτές να είναι πολλοί συχνές στα θύματα, στους θύτες, άλλα και στους αμέτοχους μαθητές του σχολικού εκφοβισμού.

Τα παιδία που εκφοβίζονται

Έχουν περισσότερες πιθανότητες να υποφέρουν από κατάθλιψη και άγχος και μερικά από τα συμπτώματα που αναγράφονται παρακάτω, μπορεί να εξακολουθήσουν να υπάρχουν μέχρι την ενηλικίωση:
Έχουν συχνά τάσης αυτοκτονίας που μπορεί να συνεχίσουν και μέχρι την ενηλικίωση. Σε μία μελέτη, οι ενήλικες που υπήρξαν θύματα σχολικού εκφοβισμού ήταν 3 φορές πιο πιθανόν να κάνουν σκέψεις για αυτοκτονία.
Είναι πιο πιθανόν να παρουσιάσουν σωματικά συμπτώματα που περιλαμβάνουν, πονοκέφαλους ημικρανίες, δερματικά προβλήματα ( π,χ., έκζεμα, ή ψωρίαση) έλκος, τρέμουλο, αυξημένους παλμούς κρίσεις πανικού κ.α.
Σχετική έρευνα έδειξε ότι τα θύματα σχολικού εκφοβισμού – δημοτικής ηλικίας– είχαν τις διπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν ψυχωτικά συμπτώματα στην εφηβεία
Είναι πιο πιθανό να παραπονιούνται για την υγεία τους. Σε μία μελέτη, η θυματοποίηση σχετίστηκε με την κατάσταση υγείας χρόνια αργότερα.

• Μείωση της σχολικής απόδοσης και παρουσίας στο σχολείο
• αυξημένο αίσθημα θλίψης και μοναξιάς
• αλλαγές στον ύπνο και στις διατροφικές συνήθειες
• απώλειας ενδιαφέροντος για δραστηριότητες

Τα παιδιά που είναι θύματα του σχολικού εκφοβισμού τείνουν να αισθάνονται ανασφάλεια, να έχουν αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους και να κλαίνε συχνά. Στην πραγματικότητα, μερικοί ερευνητές θεωρούν ότι τα παιδιά που είναι θύματα του σχολικού εκφοβισμού είναι συνήθως πιο ήσυχα και ευαίσθητα από άλλα παιδιά.

Το παιδί που εκφοβίζεται είναι λιγότερο αποδεχτό από συνομήλικους

Τα θύματα του σχολικού εκφοβισμού έχουν λιγότερους φίλους από τα παιδιά που δεν εκφοβίζονται. Είναι λιγότερο αποδεχτά από συνομήλικους, δεν είναι καθόλου δημοφιλή και μπορεί να έχουν δεχτεί και την απόρριψη. Αυτά τα παιδιά είναι συνήθως μόνα τα διαλείμματα. Αυτή η απόρριψη από τους συνομήλικους εμφανίζεται πολύ πριν να αρχίσει ο εκφοβισμός.

Το παιδί που εκφοβίζεται διαφέρει με κάποιο τρόπο

Δυστυχώς, τα παιδιά με ειδικές ικανότητες έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να γίνουν θύματα του σχολικού εκφοβισμού. Για παράδειγμα, τα παιδιά με μαθησιακά προβλήματα συχνά αναφέρουν ότι εκφοβίζονται. Τα παιδιά με προφανή φυσικά ή διανοητικά προβλήματα έχουν περισσότερες πιθανότητες να είναι θύματα εκφοβισμού.

Το παιδί που εκφοβίζεται είναι σωματικά αδύναμο

Τα παιδιά που είναι κοντύτερα, λεπτότερα, ή με λιγότερη μυϊκή δύναμη από τους συνομήλικους αποτελούν συχνότερα στόχο για εκφοβισμό.

Σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικό να πραγματοποιούνται εποικοδομητικές παρεμβάσεις, κατά τις οποίες θα πρέπει να υπάρχει άμεση συνεργασία μεταξύ των γονιών, του σχολείου και των ειδικών επιστημόνων (παιδοψυχολόγος, σχολικός σύμβουλος, κοινωνική λειτουργός) ώστε να αντιμετωπιστεί το εκάστοτε περιστατικό και να προαχθεί η άρτια ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών.